{:kz}Университеттің «Қазақ филологиясы» кафедрасының профессоры Б.И.Нұрдәулетованың ғылыми жетекшілігімен өткізілген «Маңғыстаудың материалдық және материалдық емес тарихи-мәдени мұралары» халықаралық кешенді экспедициясының 3-кезеңі аяқталды. Экспедиция жұмысына белгілі сәулетші С.Ағытаев, танымал теолог Д.Кенжетай және жергілікті зерттеушілер, өлкетанушылар, университет студенттері мен оқытушылары қатысты. 3-кезеңнің 1-сапары Маңғыстау мен Үстірттің жерасты мешіттеріне арналды. Экспедицияның 1-кезеңінде Сұлтан Үпі, Шопан Ата, Шақпақ Ата, Бекет Ата, Қараман Ата, Масат Ата сияқты танымал жер асты мешіттері қаралса, осы жолы Бура Ата, Сейдишан, Сегізәжі, Төлеген ишан, Борлы-Торым, Төбесі тесік, Аққорған т.б. сияқты бұған дейін зерттелмеген шағын жерасты мешіттері алғаш рет есепке алынып, сипаттамасы жасалынды. Осындай шағын төбелерді үңгіп дөңгелектеп жасалған жерасты мешіттері дінтану ғылымында «зауийа» деп аталады. Олардың барлығына ортақ белгі: бір не екі бөлмеден тұрады, ішінде намазхана (михраб), зікірхана, шілханалары (хилует) бар, төбесінде жарық түсетін түндік жасалынған. Аталған жерасты мешіттері құлшылық орны, дәрісхана, зиярат етушілерге түнеухана, жолаушыларды суық пен аптаптан қорғайтын баспана сияқты бірнеше функциялар атқарған.

Бура Ата жерасты мешітінің сыртқы көрінісі
Сегізәжі жерасты мешіті. Үстіңгі жағында сегіз қажының қабіріне

шаншылған сегіз сырық

Құлпытастағы ескі таңбаларды жазбаға түсіру сәті
Борлы – Торымдағы жерасты мешітінің кіреберісі
Қапам Ата жер асты мешітінде зиярат етушінің түнемелігіне барлық

жағдай жасалынған

Профессор Б.И.Нұрдәулетова және «Қазақ тілі мен әдебиеті»

мамандығының 3-курс студенті Асамадин Нұржан

Бура Ата жерасты мешітіндегі ғылыми диалог: Б.Нұрдәулетова,

таңбатанушы Б.Төлеген, теолог, философия ғылымдарының докторы, профессор Досай Кенжетай

Философия ғылымдарының докторы, профессор Д.Кенжетай және

Шопан Ата жерасты мешітін қайта қалпына келтірген танымал архитектор С.Ағытаев

Университеттің «Педагогикалық технологиялар» кафедрасының

доценті Ш.Сапарбайқызы, «Қазақ филологиясы» кафедрасының профессоры Б.Нұрдәулетова, өлкетанушы Алқажан Еділхан, Жарма аулының тұрғыны, аңшы Алдаберген Ақшабаев ақсақал.

Масат ата жерасты мешітінің ішкі көрінісі: михраб, жайнамазға арналған сөре, асатаяқ.

{:}{:ru}Завершился 3-ий этап «Комплексной экспедиции историко-культурное наследие Мангистау» под научным руководством Б.И.Нурдаулетовой кафедры университета «Казахская филология». В данной экспедиции приняли участие известный архитектор С.Агытаев, теолог Д.Кенжетай и местные краваеды, студенты и преподаватели университета. 1-й тур 3-го этапа комплексной экспедиции был направлен на исследование подземных мечетей Мангистау и Устюрта. На 1-м туре экспедиции были осмотрены такие известные подземные мечети, как Султан Упе, Шопан-Ата, Шакпак-Ата, Бекет-Ата, Караман-Ата, Масат-Ата, на 3-этапе были изучены малоизвестные подземные мечети Бура-Ата, Сейдишан, Сегизажи, Тулеген ишан, Борлы-Торым, Тобеси тесик, Аккорган и др. Ранее не изученные малые подземные мечети были впервые учтены и сделаны описание. Такие подземные мечеты, вырубленные в пологом склоне небольшого хольма в круглой форме в теологии называются «зауийа». Они состят из 2 или 3 комнат, одна из этих комнат предназначен для молитвы, там находятся намазхана (михраб), зикрхана, шилхана (хилует), в потолке вырублен люк для освечивания. Подземные мечеты Мангистау и Устюрта функционировали как место молитвы, в просветительских целях, как защитное убежище от жары, холода и для ночлега паломников.

Внешний вид подземной мечети Бура Ата
Подземный мечет Сегизажи
Фиксация графических и рисунчатых изображений надгробных

стелл

Вид входа подземного мечети, который находится в местности

«Борлы-Торым»

В подземной мечети «Қапам Ата» созданы условия для ночлега

паломников

Профессор кафедры «Казахская филология» и студент 3-курса

специальности «казахский язык и литература» Асамадин Нуржан

Момент научной дискуссии: слева направо профессор

Б.И.Нурдаулетова, молодой тюрколог Б.Тулеген, известный теолог, профессор Д.Кенжетай.

Профессор Д.Кенжетай и архитектор, реставратор подземной

мечети Шопан Ата С.Агытаев

Слева направо доцент кафедры «Педагогическая технология»

Ш.Сапарбай, профессор Б.И.Нурдаулетова, местный краевед А.Едилхан, народный «аңшы» (охотник), местный житель село Жарма А. Ақшабаев.

Внутренный вид подземной мечети Масат Ата: михраб (место для намаза), жайнамаз, асатаяқ

{:}